Κάθε χρόνο ο Σύλλογος «Αναστενάρια Λαγκαδά» αναβιώνει το έθιμο των Αναστεναρίων και προσελκύει πλήθος επισκεπτών στην πόλη του Λαγκαδά τόσο από την Ελλάδα όσο και κυρίως από το εξωτερικό (Ιστορικούς, Λαογράφους , Πανεπιστημιακούς ). Γιά άλλη μιά χρονιά με υπερηφάνεια θα αναβιώσουν το τριήμερο 21 – 22- 23 Μαϊου 2019 το έθιμο των Αναστεναρίων.

Σύλλογος Αναστενάρια
Λαγκαδά
Α.Σαρρή 13 τ.κ 57200
Οικισμός Παπακυριαζή n
E-Mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
Tel: 6908689002

Τις ίδιες ημέρες το έθιμο θα διεξαχθεί και στην Θρακική Εστία.
Με την ευκαιρία αναδημοσιεύουμε το χρονογράφημα του Νίκου Αζμάνη "Και πάλι απόψε πάτησαν στη φωτιά" προκειμένου να καταλάβουμε καλύτερα το κλίμα που επικρατεί στο Λαγκαδά

Ήταν μεσημέρι όταν μού τηλεφώνησε ο Σωτήρης , γιός τού Αρχιαναστενάρη Τάσου Γκαϊτατζή , και ευγενικά μού είπε, απόψε κ. Αζμάνη έχουμε τήν γιορτή μας, θά σάς περιμένουμε. Ναί θά έλθω άν καί κάνει πολύ κρύο, ευχαριστώ γιά τήν πρόσκληση.
Είχα ξεχάσει ότι εκτός τής 21 ,22,23 Μαΐου του Αγίου Κωνσταντίνου πού πατούν στην φωτιά, πατούν και στις 27 Ιουλίου του Αγίου Παντελεήμονος και στις 20 Ιανουαρίου του Αγίου Ευθυμίου.
Μέ τά αναστενάρια είχα συνδεθεί από μικρό παιδί γιατί η Γιαγιά μου Στεργιανή Μαρμούρη ήταν φίλη μέ τήν αναστενάρησα πού φύλαγε στο σπίτι της τίς εικόνες από την πατρίδα, τήν κ. Μαρούλα, αλλά και ό γιός της, Κώστας Γιαννακόπουλος τσαγκάρης πού μετανάστευσε το 1954 στην Αυστραλία ήταν φίλος μέ τόν θειό μου Γιάννη Μαρμούρη .Με συγκινεί ακόμη γιά την αγάπη του, όταν μετά από πολλά χρόνια, ήλθε να μέ συναντήσει στήν Δράμα, πού υπηρετούσα στρατιώτης.
Πήγαινα σέ όλες τις γιορτές τών αναστενάρηδων και γνώριζα όλα τά τελετουργικά τους. Τά πρώτα χρόνια πατούσαν κρυφά στήν αυλή τής κ. Μαρούλας ή και μπροστά στό τζάκι τού αρχιαναστενάρη Σωτήρη Λιούρου ,γιατι απαγορευόταν η πυροβασία δημόσια μέχρι σχεδόν το1951 Το 1952 και αργότερα αρχίσαν να γίνονται οι πυροβασίες ανοιχτά και επεσκέπτονταν χιλιάδες κόσμος τόν Λαγκαδά το τριήμερο 21-23 Μαΐου .Το1952 ήλθε στόν Λαγκαδά ο ψυχοερευνητής Άγγελος Τανάγρας και έκαμνε ψυχολογικά τέστ στούς αναστενάρηδες γιά νά ερευνήσει τό φαινόμενο τής πυροβασίας(τόν θυμάμαι πού είχε μονόκλ και μας έκαμνε εντύπωση)Τήν χρονιά εκείνη ήλθαν επιστήμονες και τηλεοράσεις από πολλές χώρες για μελετήσουν το φαινόμενο τής πυροβασίας. Οι αναστενάρηδες και οι πυροβασίες έγιναν παγκόσμιο γεγονός, και οι πυροβασίες άρχισαν να γίνονται οργανωμένα σέ δημόσιους χώρους, όπως στο παλιό γήπεδο μέσα στο στρατόπεδο Μπαρέτη, σε χώρους μπροστά στο σπίτι Γεωργιάδη, στο χώρο μπροστά στο φούρνο τού Λούκα, και στο σπίτι Καλογερόπουλου, στην αυλή της κ. Μαρούλας πάντα , όταν ο Δήμος απέφευγε την διοργάνωση. Το 1974 ιδρύεται η Θρακική Εστία με σκοπό την οικονομική βοήθεια και διοργάνωση των αναστεναρίων. Τό 1995-1998 έγιναν τά αναστενάρια Δημόσια, με ευθύνη τού Δήμου , στα Λουτρά Λαγκαδά με πρωτοβουλία τού τότε Δημάρχου Νίκου Αζμάνη . Τότε με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου χορηγήσαμε, στούς τρείς συλλόγους τών αναστενάρηδων ανάλογα μέ τά μέλη , χρήματα , γιά νά κάνουν ανεξάρτητα πυροβασίες όπως αυτοί , είχαν αποφασίσει. Οί δύο σύλλογοι έκαναν τήν πυροβασία στό κονάκι τους, ο σύλλογος τού Γκαϊτατζή έκανε τήν πυροβασία στό χώρο τών Λουτρών απο το1995 μέχρι το1998, μάλιστα κάναμε και προκάτ κερκίδες. Ερχόταν χιλιάδες επισκέπτες και με ευθύνη τού Δήμου καθοδηγούνται με τάξη τα τροχοφόρα σε καθορισμένους χώρους και οι πεζοί στο χώρο των τριών πυροβασιών με ανάλογες πινακίδες. . Μετά το 1998 μέχρι το 2015 ατόνησε πάλι η δημόσια προβολή του εθίμου της πυροβασίας. Πρίν από τρία χρονιά άρχισε και πάλι η δημόσια προβολη του εθίμου σε μεγάλο χώρο του Δήμου Λαγκαδά από το σύλλογο πάλι του Τάσου Γκαϊτατζή .’Τό 2017 δέν έγιναν πυροβασίες

σε δημόσιο χώρο αλλά μόνο μπροστά στο κονάκι τους.
‘Ετσι το 2018 τούς συνάντησα προβληματισμένους και στεναχωρημένους στις 20-1-2018 όταν πήγα στό φτωχικό κονάκι τους ,γύρω στίς επτά το βράδυ. Κτύπησα τήν πόρτα και μέ καλοσώρισε ενας νεαρός αναστενάρης . Πέρασα στό κονάκι και χαιρέτησα όλους αφού γνωριζόμαστε πολλά χρόνια. ‘Αλλωστε απόψε ήμασταν λίγοι, γιατί και οί αναστενάρηδες ηταν λίγοι, και οι προσκεκλημένοι λίγοι. ‘Ηταν όλα όμορφα και γιορτινά με τά παλιά υφαντά κιλίμια και μπάντες κεντημένες από δωρεές Λαγκαδιανών, παλιές φωτογραφίες προγόνων τους στό μικρό χωρίς καμιά πολυτέλεια κονάκι τους, έτσι όπως αρμόζει σε τέτοιους παραδοσιακούς χώρους πού στεγάζουν πατρογονικές μνήμες και αναμνήσεις αιώνων
.’Ανθρωποι απλοί γεωργοί πού προσπαθούν στό πείσμα τών καιρών νά διατηρήσουν τά έθιμα από τίς χαμένες Πατρίδες τους, αλλά κανείς δέν τούς ακούει, κανείς δέν τούς βοηθά , γιατί είναι φτωχοί και περήφανοι.
Δέν έχουν χρήματα, ούτε γιά τά ξύλα πού κάνουν τά κάρβουνα,ούτε γιά τό λάδι πού καίνε μέρα νύχτα στίς καντήλες , μπροστά από τις πολύτιμες εικόνες πού έφεραν οί γονείς τους από τήν πατρίδα τους τό Κωστή, ούτε έχουν την οικονομική δυνατότητα νά αφήσουν ένα φώς να φωτίζει τήν νύχτα τό σκοτεινό κονάκι τους γιά λόγους ασφαλείας.
Ένα φωτιστικό Δήμαρχε στό δρόμο μπροστά στό κονάκι τους, δέν στοιχίζει τίποτε μπροστά στίς τύψεις πού θά έχουμε όλοι μας ,γιά την αδιαφορία και αμέλεια άν χαθεί αυτή ή ανεκτίμητη κληρονομιά , πού άν χαθεί θά είναι ντροπή γιά όλους μας.
Δέν έκαναν καμιά κουβέντα οί αναστενάρηδες από αυτά που γράφω, γιατί είναι απλοί φτωχοί γεωργοί, και δέν πάει τό μυαλό τους σέ κακό, το μόνο πού μού είπαν ήταν ,ότι δέν είχαμε στο σύλλογο, ούτε διακόσια ευρώ γιά τήν γιορτή μας σήμερα. Οι καντήλες όλες αναμμένες μπροστά στίς παλιές εικόνες πού έφεραν από τήν πατρίδα τό Κωστή οι γονείς τους.Οί οργανοπαίκτες ρύθμιζαν τα όργανα , μιά λύρα μιά φυσούνα και το νταούλι.Σέ λίγο άρχισαν την γιορτή, θυμιάτισε πρώτα τίς εικόνες ο αρχιαναστενάρης και μετά όλους μας, αφού έκανε τρείς φορές τόν σταυρό μέ το θυμιατό. Άρχισαν νά παίζουν οι μουσικοί και οι αναστενάρηδες να παίρνουν ένας- ένας τό εικόνισμα από τα χεριά τού αρχιαναστενάρη φιλώντας τό χέρι του. ΄Σιγά- σιγά η μουσική δυνάμωνε, οι κινήσεις τους είναι γρήγορες , τό πάθος και ο εκστασιασμός τους πιό έντονος, χορεύουν όλοι κρατώντας εικόνες και[ μαντίλια(αμανέτια) που αποτελούν προγονικά κειμήλια και θεωρούνται ισοδύναμα μέ τις χάρες]. Σε λίγο ο αρχιαναστενάρης δίνει εντολή στόν αναστενάρη [που αυτός πάντα ανάβει τήν φωτιά ] νά ανάψει τήν φωτιά.Μετά αφού γίνουν τά κάρβουνα, σταματούν για λίγο τόν χορό και ο αρχιαναστενάρης δίνει κατά τήν κρίση του σε άλλους εικόνες και σε άλλους μαντίλες(αμανέτια) και αφού κάνουν τόν σταυρό τους πορεύονται χορεύονυας πρός τά αναμμένα κάρβουνα, απόψε στην μικρή αυλή έξω από τό κονάκι τους.
Αρχικά χορεύουν γύρω από τά πυρακτωμένα κάρβουνα και πρώτος μπαίνει ο αρχιαναστενάρης και ακολουθούν όλοι οι άλλοι άνδρες και γυναίκες. Όσοι μυούνται γιά πρώτη φορά τούς παίρνουν από τό χέρι και τούς περνούν οί αρχαιότεροι στην φωτιά. Αφού σβήσουν την φωτιά επιστρέφουν χορεύοντας με μουσική χαρούμενη, λυτρωτική, στο κονάκι τους . Στρώνουν τό τραπέζι στό πάτωμα μέσα στό κονάκι μπροστά στίς εικόνες, και αφού θυμιατίσουν, τις εικόνες ,τα φαγητά, τίς πίτες , και τα γλυκίσματα πού έκαναν στα σπίτια τους, κάνουν τόν σταυρό τους πρίν το φαγητό και με χαρούμενη μουσική

τελείωσε ήρεμα η γιορτή, μέ χρόνια πολλά και καλή αντάμωση τού Αγίου Κωνσταντίνου.
Τό τελετουργικό αυτό γίνεται στις 20 Ιανουαρίου και 27 Ιουλίου( μιάς ημέρας γιορτή )στις 21-23 Μα’ι’ου είναι διαφορετικό τριήμερο και θά τό περιγράψω στήν συνέχεια.
Τά αναστενάρια είναι ενα παραδοσιακό λατρευτικό έθιμο πού το γνωρίζουν όλοι από τήν πυροβασία πού κάνουν κυρίως τού Αγίου Κωνσταντίνου οί αναστενάρηδες.
Τά αναστενάρια γίνονταν σε μιά περιοχη τής Βορειοανατολικής Θράκης τό Κωστί. Σύμφωνα μέ τήν παράδοση πού διηγούνται οι αναστενάρηδες , οι πρόγονοί τους στήν πατρίδα τό Κωστί , είχε πάρει φωτιά η Εκκλησία και μπήκαν μέ τήν οραματική παραίνεση τού Αγίου Κωνσταντίνου και τής Ελένης στήν Εκκλησία πού καιγόταν, και διέσωσαν από τήν φωτιά τίς εικόνες πού σώζονται μέχρι και σήμερα στά κονάκια τους .

Τό 1923 μέ τήν ανταλλαγή τών πληθυσμών οι περισσότεροι κάτοικοι από τό Κωστί εγκατεστάθηκαν στήν Μακεδονία και συγκεκριμένα στόν Λαγκαδά, στήν Αγία Ελένη Σερρών, στήν Μαυρολεύκη Δράμας, και στήν Μελίκη Ημαθίας, και είναι συγγενείς μεταξύ τους. Αναστενάρισες με άσπρες λαμπάδες και τάματα πηγαίνουν στο κονάκι
Άλλοι ήταν από τό Κωστί και άλλοι από τό Μπορντίβο.
Στον Λαγκαδά ήταν κοινό μυστικό ότι οι καλοί μας φίλοι πατούσαν κρυφά στήν φωτιά έστω και μπροστά στο τζάκι τους, , και μάς μοίραζαν και εμάς μέ χαρά, αγιασμό και λίγο κρέας από τό κουρμπάνι. Το 1952 μετά τό καταλάγιασμα τού εμφυλίου άρχισαν νά έρχονται στόν Λαγκαδά επιστήμονες όπως ό Αγγελος Τανάγρας , Καναδοί, Γερμανοί, Αμερικανοί, Ιάπωνες, και νά ερευνούν αμέσως μετά την πυροβασία τά πέλματα τών αναστενάρηδων, νά κάνουν ιστολογικές εξετάσεις τού δέρματος, ηλεκροκαρδιογραφήματα, εγκεφαλογραφήματα και ψυχολογικά τέστ ό Τανάγρας, και νά προσπαθούν νά εξηγήσουν τό φαινόμενο τής πυροβασίας, εμείς πιτσιρικάδες τότε τρέχαμε από πίσω τους, και παρακολουθούσαμε, τις εξετάσεις και τα τέστ πού τους έκαμναν αμέσως μετά τήν πυροβασία.
‘Αρχισαν νά αναθαρέβουν και νά χαίρονται και οί αναστενάρηδες πού τόσοι επιστήμονες και τηλεοράσεις τούς θαυμάζουν και άρχισαν νά καθιερώνουν τήν γιορτή τους Δημόσια.
‘Ετσι θυμάμαι παραμονή τού Αγίου Κωνσταντίνου άρχισαν να φθάνουν στό κονάκι τού Σωτήρη Λιούρου και τής κ. Μαρούλας συγγενείς τους με μεγάλες άσπρες λαμπάδες γιά νά τίς ανάψουν στό κονάκι και τά ασημένια και χρυσά τάματά τους νά τά κρεμάσουν στούς παππούδες. Κάποια στιγμή τό απόγευμα μέ εντολή του αρχιαναστενάρη Σωτήρη Λιούρου άρχιζαν νά παίζουν η λύρα και το νταούλι και να τραγουδούν τά τραγούδια τής γιορτής, ο Κωνσταντίνος ο μικρός, ο μικροκαμωμένος κλπ,,,. Οι αναστενάρηδες αφού πάρουν τις εικόνες «χάρες» και τα αμανέτια «μαντίλες» (που είναι ισοδύναμα με τις εικόνες) από τον αρχιαναστενάρη φιλώντας το χέρι του, χορεύουν και υψώνουν παρακλητικά τα χέρια πρός τίς χάρες , γιά νά τούς καλέσει ό ‘Αγιος και νά του ς δώσει τήν εντολή νά πατήσουν αύριο στήν φωτιά , ο χορός σταματά τα μεσάνυχτα.
Ανήμερα τού Άγιου Κωνσταντίνου οί εικόνες μεταφέρονταν από το κονάκι στήν Εκκλησία (κάποτε γινόταν) γιά να λειτουργηθούν. Μετά τήν Εκκλησία ακολουθεί, η θυσία τού μαύρου μέχρι τριών ετών ταύρου(κάποτε γινόταν). Οι εικόνες τοποθετούνται σέ πρόχειρο προσκυνητάρι και εκεί γίνεται ό αγιασμός από τόν παπά (κάποτε γινόταν), προσφέρεται αγίασμα, προσκυνούν τίς εικόνες και αποχωρούν στό κονάκι.
Τό απόγευμα επαναλαμβάνεται ο χορός με έκσταση και επιφωνήματα ιχ, ιχ με τις εκόνες και τα αμανέτια στά χέρια, σέ πλήρη έκσταση πορεύονται πρός τα αναμμένα κάρβουνα .
Μετά από μικρό δισταγμό, κατευθύνονται με γυμνά πόδια στα πυρακτωμένα κάρβουνα.Αυτοί θεωρούνται οι εκλεκτοί πού όπως πιστεύεται,πήραν τήν εντολή ή την χάρη , από τόν ‘Αγιο νά πατήσουν στήν φωτιά αυτή τήν φορά. Μετά τήν φωτιά επιστρέφουν στό κονάκι και συνεχίζουν τόν χορό για λίγο.Την άλλη μέρα 22 Μάη κάποτε γύριζαν στά σπίτια και τίς γειτονιές μέ τίς εικόνες και τά θυμιάματα καθώς πίστευαν η περιφορά αύτη απομάκρυνε κάθε κακό από το χωριό. Το βράδυ άρχιζε πάλι ο χορός στό κονάκι μέχρι νά έλθη ή χάρις, να πατήσουν πάλι στά κάρβουνα.Πολλές φόρες εκείνα τά χρόνια πατούσαν 11 και 12 το βράδυ, έρχόταν αργά η εντολή , και χιλιάδες κόσμος περίμεναν στά πάρκα τίς ταβέρνες και τά καφενεία. Την επόμενη μέρα 23 Μάη αρχίζουν να χορεύουν από τίς 7, και στίς 9 τό βράδυ, πατούσαν στήν φωτιά , μετά πηγαίνουν όλοι στό κονάκι και μέ τούς ήχους τής λύρας, πού σήμερα τελευταία μέρα, είναι χαρμόσυνη και λυτρωτική . Στό τέλος μοιράζουν σε όλους τούς αναστενάρηδες και τούς προσκεκλημένους, κομμάτι από τό κουρμπάνι(ταύρο) γιά τό σπίτι, γιά ευλογία όλου τού χρόνου. ‘Ετσι τελειώνει και η τριήμερη γιορτή 21-23 Μάη του Άγίου Κωνσταντίνου και Ελένης.
Νίκος Αζμάνης
Παιδίατρος τ.Δήμαρχος Λαγκαδά 20-1-2018